شرح تفسیر المیزان
سوره البقره (جلد دوم المیزان)
توسط استاد محمد حسین رحیمی
جلسه ۱
بحث روزه-ثمره روزه-خصوصیات روزه-بحث انزال و تنزیل-حقیقت قرآن کریم
جلسه ۲
(موجود نمی باشد)
جلسه ۳
خصوصیات ناس-خواص-غایت صوم اظهار کبریایی حق تعالی-شرح الصوم لی و انا اجزی به- بحث دعا
جلسه ۴
رابطه میان مالکیت و قریب بودن حق تعالی
جلسه ۵
شرط اجابت دعا-حقیقت دعا-علت عدم استجابت دعا-تعلق به اسباب-جمع بندی
جلسه ۶
آیات دعا- اخلاص مهمترین رکن دعا-روایات دعا-اخلاص در دعا به معنای ابطال سببیت اسباب نیست-نظام فطری و نظام تخیلی-دعا کلید خزائن الهی
جلسه ۷
(موجود نمی باشد)
جلسه ۸
شرح این معنا که فقط از خدا کمک بخواه-توجه به حق تعالی در دعا و طریقیت اسباب-دعوت به عدم اعتماد به اسباب نه سلب اسباب-
جلسه ۹
آیا حق تعالی محتاج به اسباب است و اسباب قدرت مطلقه او را قید می زند-محدودیت فعل نه محدودیت فاعل-رابطه دعا و قلم
جلسه ۱۰
(موجود نمی باشد)
جلسه ۱۱
دعا کردن مومنین-آغاز دعا از جانب حق تعالی-اثر معرفت حق تعالی در استجابت دعا-قهر و غلبه حق تعالی بر اسباب-
جلسه ۱۲
بحث جهاد : معنای احسان-جهادی که قرآن به آن دعوت می کند-دستور به صبر-دستور به قتال-اقامه دین فطری و دفاع از آن از مهمترین حقوق مشروعه انسانی- دفاع از این حق فطری حق فطری دیگر – جهاد و قتال احیا کننده مومنان- حکم اسلام به تطهیر زمین از مطلق شرک
جلسه ۱۳
ادامه بحث جهاد : مصلح غیبی با اسباب ظاهری کار می کند-اسلام دین شمشیر و اکراه و اجبار نیست-سیرۀ اسلام در اشاعه دین توحید-تبلیغ
جلسه ۱۴
بحث اجتماعی دربارۀ جهاد : حفظ وجود، نیاز فطری انسان. دفاع حق فطری انسان. اصل استخدام غیر. اصل دفاع دفاع از حقوق انسانی ، حق فطری انسان. توحید دین مبنی بر فطرت. توحید مهمترین حق انسان.
علم بدون عمل در اسلام ارزشی ندارد.
ذکر و حقیقت آن
جلسه ۱۵
طالبان دنیا و طالبان رضای حق تعالی حبط اعمال. الله سریع الحساب. یاد معاد بازدارنده از معصیت.
حکم الله و حد تصرف شخصی. حدود اختیارات ولی امر
جلسه ۱۶
تقسیم مردم به دو گروه منافق و خالص الایمان-خصوصیات منافق-فساد در ارض-اهلاک حرث و نسل-هدف تشرع، اصلاح عباد
جلسه ۱۷
خصوصیات فرد خالص در ایمان
جلسه ۱۸
بحث وحدت دینی : راه حذف وحدت دینی-سلم-اتباع هوی-مراد از اتباع خطوات شیطان-اسلام متکفل جمیع احکام و معارف مورد نیاز مردم-نتیجه تبعیت از خطوات شیطان-کیفیت افعال الهی-حقیقت معنای مجی و اتیان
جلسه ۱۹
روایت-قیامت رجعت و ظهور سه پرده از یک حقیقت-ملاحم-بیان حقیقت قیامت
جلسه ۲۰
اعتباریات-بدء تکوین انسان-ترکیب انسان از روح و بدن-ارتباط با اشیاء-علوم عملی یا اعتباریات
جلسه ۲۱
اصل استخدام-مدنی بودن انسان-حدوث اختلاف بین افراد انسان
جلسه ۲۲
بیان یک تمثیل در حقیقت حال انسان-رفع اختلاف به وسیله دین-
جلسه ۲۳
آیا بنای دین بر اساس جهل و تقلید است- اختلاف در خود دین -انسان بعد از دنیا
جلسه ۲۴
شرح معنای آیه کان الناس امه واحد-علت تعبیر به بعثت-نبی و حقیقت بعث و ارسال-اسلام جامع شریعتهای سابق-کسی که امر بر او مشتبه شده باغی نیست-فطرت با غفلت و شبهه منافات نداردولی با تعمد و بغی منافی است-هدایت-بیان نتائج آیه-چرا حق تعالی بعثت انبیا را به خود نسبت می دهد-حقیقت نبوت و وحی-دلیل نبوت عامه
جلسه ۲۵
تحلیل جنبه فطری انسان-حتمی بودن بروز اختلاف-عدم توانایی انسان در رفع اختلاف-فقط تربیت دینی قادر به رفع اختلاف است-اسلام متضمن بالاترین حد کمال فردی و اجتماعی-آیا با پیشرفت دین نباید قوانین اصلاح شود-مبنای تشریع دین حقیقت انسان است
جلسه ۲۶
بحث عصمت انبیاء : اقسام سه گانه عصمت-بررسی دلائل عصمت
جلسه ۲۷
ادامه دلائل عصمت-هر معصیتی ضلال است و انبیاء ضال نیستندبیان حقیقت عصمت-هر فعلی بر اساس صورت علمیه موجود در نزد انسان است-عصمت نوعی علم راسخ یا همان ملکه در وجود پیامبر است.
جلسه ۲۸
کلام فی النبوه : تفاوت نبی و رسول-
بحث فلسفی در اثبات نبوت : عمل به معرف دین مولد حالات و ملکات راسخه در طریق سعادت یا شقاء
جلسه ۲۹
سیر حقیقی-اثبات نبوت از طریق عقل-چرا عقل برای راهنمایی انسان کافی نیست-شهوت و غضب بالفعل مانع عقل که قوه ناطقه قدسیه است می باشند-
جلسه ۳۰
آیا حرکت اجتماع به سوی تکامل انسان را از دین بینیاز نمی سازد-میل به کمال برای فعلیت یافتن کمال کافی نیست-کمال جسمی کمال انسان نیست-اجتماع به سوی کمال جسمانی در حرکت است-اشکال : ما در جوامع اثری از دین نمی بینیم-دین فرضیه ای غیر قابل انطباق بر حقیقت است-
پاسخ : مشهود بودن اثر دعوت دینی
جلسه ۳۱
آنچه امروز در جوامع موجود است اثر دعوت دینی است-هر خیر و سعادتی که در دنیا هست اثر تربیت دینی است-
جلسه ۳۲
اقتباس قانونهای اسلامی توسط مسیحیان
فایده فطرت : دین بر اساس فطرت انسان را رشد می دهد.
دستیابی به این کمال فطری فقط برای عده ای خاص ممکن است.
جلسه ۳۳
اشکال : آیا نبی انسانی صالح و دارای نبوغ اجتماعی است؟
پاسخ-کلام خود انبیا نیز با این بیان مخالف-
اشکال چگونه یک امر خارق عادت که افراد انسانی آن را درک نمی کنند می تواند موجب اصلاح امور آنان شود؟
پاسخ : عقل امور خارق عادت را نفی نمی کند و برای استدلال بر آنها راههایی دارد.
معجزه راه اثبات ارتباط با غیب.
جلسه ۳۴
سوال : چه چیز پیامبر را از اشتباه در تشریع مصون می دارد؟
پاسخ : در تکوین خطا رخ نمی دهد
نتایج ششگانه بحث.
جلسه ۳۵
داستان گذشتگان-آمدن سختیها-طلب یاری از حق تعالی
نحوه پاسخگویی قرآن کریم به سوالات
قتال-مصلحت اندیشی مومنین در امر قتال-کافر عضو فاسد جامعه-نفی علم از غیر حق تعالی
جلسه ۳۶
بحث حبط : حیات مومن و کافر- مقصود از حبط اعمال بطلان جمیع اعمال-کفر و ارتداد موجب بطلان اعمال- احباط و تکفیر –برخی معاصی رابطه مولویت و عبودیت را قطع می کنند
جلسه ۳۷
وقت و موطن جزا بیان حقیقت مطلب-مسلک نتایج اعمال-مسلک مجازات-جمع بندی
جلسه ۳۸
احکام اعمال از حیث جزاء :
بیان تاثیر و تاثر اعمال بر روی یکدیگر
جلسه ۳۹
عالم مجازات –خداوند به زبان مردم با آنان سخن میگوید-قیامت امری عظیم که به افق فهم مردم نزدیک شده است-تعلیل قرآن کریم نسبت به احکام عجیب جزاء
جلسه ۴۰
سلب علم –مقصود از سلب علم سلب اتباع از علم موجود است-احکام جزا نسبت به ظرف حقایق مجازند-اعمال محفوظ و مجسمند- ارتباط اعمال و حوادث خارج-
جلسه ۴۱
رابطه اعمال مجموعه اجتماع با حوادث عالم-رابطه اعمال فردو حوادث عالم-نعمت وسیله امتحان افراد صالح- نعمت ، مکر، استدراج، و املاء در حق افراد طالح-
جلسه ۴۲
غلبه خداوند برای همگان قابل ادراک نیست-بررسیدلایل این جهل-1- محدودیت فکر و قصور نظر انسان-تفاوت غلبه معنویات و جسمانیات-پیروزی حق بر باطل-مومن همواره پیروز است- ظهور پی در پی باطل زمینه حضور حق-صفات جمیل از آن حق و صفات ذمیمه از آن باطل است-حسنات مطابق حکم عقل و سیئات خلاف حکم عقلند-تمامی مفاسد نتیجه بطلان حکومت عقلند.
جلسه ۴۳
احکام خمر و میسر-منع شریعت اسلام از امور مبطل عقل-شیوع شهوات سریعتر از شیوع حق است-تشویق قرآن به بحث از حقایق وجود-عدم رضایت قران به تبعیت کور کورانه
جلسه ۴۴
حرمت نکاح با مشرکان-تفاوت اطلاق فعل و اطلاق وصف-مصداق شرک از نظر قرآن کریم و اقسام شرک-حکمت تحریم نکاح با مشرکان-
جلسه ۴۵
کاربرد نجاست و طهارت در معقول-توحید، طهارت کبریمعنای مبالغه در تواب و متطهر—نسبت نساء در جامعه انسانی مانند نسبت حرث-هدف نوع انسان حیات دین خدا و ظهور توحید و عبادت- رقت قلب مومنان در نزد رسول خدا و اهل بیت
جلسه ۴۶
نهی از قسم خوردن-معنای قلب در قرآن-بنای شریعت اسلام بر اساس فطرت-معنای معروف-حد مساوات در اسلام-ذرجه مرد نسبت به زن-عدم جواز تفرقه بین احکام فقهی و اصول اخلاقی-اسلام دین عمل است-تشریع بر اساس مصالح عامه اجتماع-اقتصار بر ظواهر مسخره کردن آیات خدا
جلسه ۴۷
معنای نعمت-اختلاط حکم لغت و تشریع و اجتماع و تکوین-رابطه تکوینی فرزند با والدین-
معنای عقاسارت عقل در دست سایر قوی-عقل از دیدگاه حق تعالی-
جلسه ۴۸
بحث در مقام زن: زن در امتهای وحشی-زن در امتهای متمدنه قبل از اسلام-جایگاه زن در نزد عرب جاهلی-توحش رسم اعراب-تحولی که اسلام در امر زن به وجود آورد-ضعف و ذلت زن-در هیچ تاریخی چیزی حاکی از احترام به زن یافت نمی شود-بنای بنیان فطری برای زن توسط اسلام-زن و مرد هر دو انسانند-ملاک فضیلت فقط تقواست-هر کس فقط در گرو عمل خویش است-زن مومنه از مرد بی ایمان برتر است-حق تعالی خوار شمردن زنان را مذمت می کند-باقی ماندن آثار خرافات نزد مسلمین
جلسه ۴۹
جایگاه اجتماعی زن در اسلام-دو خصلت زن : زن به منزله حرث است-لطافت ساختار و رقت شعور-حیات منطبق بر فطرت، حیات سعادتمندانه-
جلسه ۵۰
مساوات و عدل-استقلال و حریت-اختلافات بین زن و مرد-اختلاف بین زن و مرد-لطافت جسم و روح-تفاوت وظایف اجتماعی-ارث-آزادی زن در تمدن غربی-
جلسه ۵۱
آیه 243-داستان طالوت و جالوت-غلبه از آن ایمان و تقوی استوجوب جهاد و هدف آن
جلسه ۵۲
تقاضای ملک-سرپیچی از جنگ-طالوت و مخالفت قوم-معنای ملک-فعل خدا مطابق مصلحت است-
جلسه ۵۳
سکینه: معنای سکینه-مسیر فطرت تنظیم افعال بر اساس مقدمات عقلی-خروج از مسی رفطرت موجب تردید و اضطراب-دلیل آرامش مومن-دلیل اضطراب غیر مومن-بصیرت مومن و کوری کافر-حیات جدید مومن-سکینه روحی از جانب حق تعالی-
جلسه ۵۴
ادامه داستان طالوت-ابتلا به نهر-قاعده تنازع بقا انتخاب طبیعی و تبعیت از محیط-دیدگاه قرآن کریم نسبت به تاریخ-
جلسه ۵۵
کلام فی الکلام: خصوصیات انبیا امور حقیقیه-بیان حقیقت تکلیم الهی
جلسه ۵۶
آیة الکرسی : معنای حیات-قیوم
جلسه ۵۷
ادامه آیة الکرسی : لا تاخذه سنة و لا نوم-شفاعت-احاطه حق تعالی-انحصار علم در حق تعالی
جلسه ۵۸
جلسه ۵۹
جلسه ۶۰
جلسه ۶۱
بررسی سیر ادعای الوهیت-مغالطه نمرود-کلام فی الاحسان و هدایته و الظلم و هدایته:
هدایت الهی-تکوین خطا نمیکند-روابط حقیقی-کیفیتسلوک در اعتباریات و رسیدن به غایت-حق نمی میرد و باطل باقی نمی ماند-باطل در لباس حق آشکار میشود-عدم فلاح ظالم-
جلسه ۶۲
تفسیر آیه او «کالذی مر علی قریة»: تفاوت سقف و عرش-رابطه آیه با آیة الکرسی-اقسام هدایت
جلسه ۶۳
ادامه تفسیر آیه او «کالذی مر علی قریة»: بررسی سیاق عجیب ایه-تدبر در آیه و کشف حقیقت آن-قریب و بعید ر نزد خداوند یکسان است—مشابهت داستان با قیامت-
جلسه ۶۴
صوت ناقص است-داستان جناب ابراهیم و زنده شدن مردگان-درخواسترویت-در خواست مشاهده کیفیت احیاء-رؤیت ملکوتی-اتصال باطنی انبیاء به قدرت لا یتناهی-اهمال در امر حقایق
جلسه ۶۵
شرح آیه قال او لم تؤمن-نحوه عملکرد قوه وهم-خطورات منافی با عقاید یقینی با ایمان منافات ندارد-درخواست جناب ابراهیم حق الیقین بود-
جلسه ۶۶
جلسه ۶۷
جلسه ۶۸
جلسه ۶۹
جلسه ۷۰
جلسه ۷۱
جلسه ۷۲
جلسه ۷۳
جلسه ۷۴